نه به دموكراسی
در این مطلب قصد دارم از مشكلات دموكراسی و راه‌حلی برای جایگزینی آن بنویسم.
دموكراسی برای ما (یعنی عموما كسانی كه دیكتاتوری را تجربه كرده‌اند) راه‌حل معقول و ایده‌آلی است و همیشه سعی می‌كنیم مشكلات را از طریق رای‌گیری و توجه به خواست اكثریت حل كنیم اما این روش هم (وقتی خطر دیكتاتوری وجود ندارد!) دارای مشكلاتی است كه همیشه ما را به بهترین نتیجه نمی‌رساند!
من در این مطلب، از كلمه‌ی دموكراسی به عنوان "نظر اكثریت" استفاده می‌كنم و شاید اولین مشكل از همین جا به وجود بیاید! در واقع همیشه این سوال در برابر دموكراسی قرار گرفته است كه آیا آنچه اكثریت می‌گویند، الزاما درست است؟! و آیا اصولا اكثریت، مجاز به تصمیم‌گیری برای كل هستند؟!
جواب منطقی، منفی است اما یك جواب هم می‌تواند این باشد كه اقلیت - اگر دارای قابلیت باشند- می‌توانند اكثریت را همراه كنند! در واقع در سیستم دموكراسی، قدرت، با مقیاس نفر مشخص می‌شود! چند نفر در مقابل چند نفر؟! حتی به نظر من، قدرت سیاسی یك شخص، با نفراتی كه آن شخص می‌تواند همراه خود كند مشخص می‌شود! این سیستم، اگرچه دارای مزیت‌های بسیاری است اما بسیاری از موارد بالا، در حالاتی می‌تواند نقاط ضعف محسوب شود. راه‌حل جایگزین من، چیز متفاوت و چندان تازه‌ای نیست. اگرچه حركت در مسیر آن با دموكراسی كاملا متفاوت است.
در روش دموكراسی، وقتی اختلاف نظری وجود دارد، نظر اكثریت اعمال می‌شود. اما اگر اختلاف نظری وجود نداشته باشد یا حداقل، اجماع نظر وجود داشته باشد، در این موقعیت، نظر اكثریت، نظر كل است و اصولا رای‌گیری بی‌معناست! روش پیشنهادی من هم دقیقا رسیدن به همین نقطه است! یعنی در هنگام اختلاف، نتیجه وقتی گرفته می‌شود كه همه به اجماع نظر رسیده باشند! شاید این حرف در نگاه اول، عجیب برسد!
فرض كنید بر سر یك انتخاب، اختلاف نظری بین یك جمع وجود دارد! راه‌حل دموكراسی، رای‌گیری و انتخاب نظر اكثریت است. این راه، بسیار سریع است. اما فقط سریع است! راه‌حل دیگر، بحث بر سر اختلافات تا حل كامل یا رسیدن به اجماع حداقلی و توافق همه است! شاید باز هم از این پیشنهاد تعجب كنید! مسلما این راه، طولانی‌تر، كندتر و پرهزینه‌تر است! اما نتیجه‌ی آن مطلوب همه است! توجه كنید كه قرار نیست همه در آخر، هم‌رای بشوند! بلكه باید به اجماع یا در واقع نتیجه‌ی قابل قبول همه برسند! این نتیجه، احتمالا تركیب همه‌ی نظرات خواهد بود. البته به نسبتی كه ریشه‌های منطقی‌تری داشته‌اند! در واقع هر نظر، باید با استدلالات منطقی وارد بحث شود و تا آنجایی كه استدلال، منابع و منطق‌اش اجازه می‌دهند، پیش برود. مسلما گاهی هم نتیجه، فقط از یكی از نظرات شكل می‌گیرد!
من معتقدم كه همیشه یك بحث، به فقط یك نتیجه ختم خواهد شد اگر طرفین دارای حسن نیت باشند و برای رسیدن به نتیجه‌ی مشترك، تلاش كنند!
در یك مثال عملی، فرض كنید یك گروه سه نفره بر سر خرید یك كالا، اختلاف دارند. 2 نفر موافق و یك نفر مخالف این خرید است. در راه‌حل دموكراسی، باید اكثریت، نظر خود را اعمال كنند اما در اینجا آن 2 نفر باید وارد بحث با نفر مخالف شوند و هر كدام استلالات منطقی و دلایل خود را مطرح كنند و بحث تا رسیدن به یك نتیجه‌ی واحد ختم شود! اگر این 3 نفر بدون تعصب و لجبازی و فقط با حسن نیت بحث كنند، حتما به این نتیجه خواهند رسید. مسلما پروسه‌ی طولانی‌تری است اما پرفایده‌تر است! در آخر (به هر نتیجه‌ای كه رسیدند) همه باید از آن راضی باشند! در واقع همیشه نتیجه‌ی آخر، هم‌رایی همه نیست! بلكه رضایت همه است!
گاهی ممكن است بحث (با وجود حسن نیت و منطقی بود) به نتیجه نرسد. در این حالت باید نفرات بی‌طرفی وارد بحث شوند و حتی اگر مشكل حل نشد می‌توانند به داوری یك شخص ثالث مراجعه كنند! البته نفرات خارجی قرار نیست تصمیم بگیرند! بلكه فقط بعد از اطمینان از صحت استدلالات و حسن نیت طرفین، مسیر بحث را تا رسیدن به نتیجه هدایت می‌كنند!
شاید بگویید این همه هزینه ارزش ندارد! اما گروه 3 نفره‌ی فرض ما، حتی اگر موفق به رسیدن به نتیجه‌ی واحدی برای آن خرید نشوند (كه البته بسیار بعید است)، اگر این روش را در هر تصمیمی پیاده كنند، به شرایط مطلوبی خواهند رسید! جایی كه هیچ چیز به خاطر در اقلیت بودن، تحمیل نمی‌شود و همه چیز با رضایت همه بدست می‌آید!
با این حساب می‌شود چنین شعاری هم درست كرد: "بحث، بحث، تا اجماع"! (بر وزن جنگ جنگ تا پیروزی بخوانید!)
این مطلب به این راحتی‌ها تمام نمی‌شود...
::samic::
نوشته شده در دى 86
مطالب گذشته